Camera Obscura

français

“Camera Obscura”

Na zijn video-installaties Medea, vorige zomer voor het eerst te zien in het kader van de tentoonstelling Duo Track in het Vlaams-Nederlands Huis in Brussel, en Cut, gerealiseerd in de tentoonstellingsruimte van het Brusselse centrum voor audiovisuele kunsten argos, presenteert Michel Lorand met de nieuwe installatie Camera Obscura het laatste deel van het drieluik 3 short cuts, dat tussen voorjaar 2004 en begin 2005 tot stand kwam. In elk van de drie projecten vormt een door Lorand geschreven tekst het uitgangspunt én een wezenlijk onderdeel van het werk, en telkens staat een vrouwenpersonage of vrouwenstem centraal.

Als eerste van de in het Kabinet uitgenodigde kunstenaars, verkoos Michel Lorand de tentoonstellingsruimte open te stellen voor de bezoekers: dankzij een door hem ontworpen architecturale constructie kunnen zij de anders ontoegankelijke ‘kijkdoos’ betreden via de glazen deur aan de straatkant. Een witte loopbrug geeft toegang tot een monumentaal zwart volume dat haast de hele — witte, hel verlichte — expositieruimte vult. In de intimiteit van deze donkere cel, die hoogstens plaats biedt aan twee of drie bezoekers tegelijk, wordt op een wit scherm een korte, stille videofilm in zwart-wit geprojecteerd: Lorand maakte ’s nachts een opname vanuit een rijdende auto op een verlaten en onverlichte weg, projecteerde deze nachtelijke beelden tegen een wand en herfilmde ze van op de schouder. In één rustige travelling zoomt de camera op het filmbeeld in, zodat de kijker middels een soort droste-effect ‘in’ het beeld wordt gezogen, alsof zijn toch al inwaartse, indringende beweging — van het haast verblindende licht naar de duisternis en het onbekende — eindeloos wordt voortgezet.

In de installatie zijn verder afwisselend de stemmen te horen van een jong meisje en een rijpere vrouw. Ze lezen een korte, suggestieve tekst voor over licht en donker, zien en gezien worden. Hoewel de geluidsopname zowel in de witte ‘daglichtruimte’ als in de donkere cel integraal te horen is, hoor je beide stemmen niet even helder: de meisjesstem klinkt vooral in de eerste heel nabij, terwijl de vrouw juist eerder vanuit het zwarte kamertje lijkt te spreken. Beide dialogeren niet: het lijken veeleer twee ‘stemmen’ van eenzelfde personage in verschillende levensfasen.

Met Camera Obscura herneemt Lorand een aantal thema’s die hij reeds eerder bespeelde: terwijl een onderzoek naar de verhouding tussen tekst (gesproken, geschreven) en beeld in het hele ‘drieluik’ centraal staat, is ook de spanning tussen of het ineenschuiven van dag en nacht, licht en donker, een vertrouwd motief: denken we bijvoorbeeld aan Lorands bijdrage tijdens de 50ste Biënnale van Venetië in 2003, waar hij op zes locaties in de binnenstad dagelijks met behulp van schijnwerpers een ‘daglichtruimte’ creëerde gedurende een deel van de nacht, of aan de installatie Cut, waar beelden van het woelige stadsleven overdag worden geconfronteerd met vertraagde, meer bedachtzame nachtelijke opnamen. Daarbij verschijnen duisternis en nacht niet als een leegte, maar juist als de context waarin de overdag opgedane indrukken en ervaringen eindelijk hun betekenis krijgen, verwerkt en bewerkt worden.

De titel van de installatie wijst trouwens in dezelfde richting. Een camera obscura, voorloper van de fotocamera, is een gesloten vertrek of kastje waarin de lichtstralen slechts door één kleine opening naar binnen vallen en daardoor op een der wanden een beeld van de erbuiten gelegen voorwerpen vormen. Lorands installatie verwijst niet alleen in formeel opzicht naar dit eenvoudige kijkdispositief (de zwarte ‘doos’, het gaatje in de deur van de cel), maar thematiseert ook het paradoxale feit dat beeldvorming en representatie pas mogelijk worden in een ruimte die juist van de werkelijkheid en de ervaring afgesloten is.

Catherine Robberechts

PUBLICATIES

“Installation: #1/#2/#3”

Tussen mei 2000 en het najaar van 2002 realiseerde Michel Lorand drie installaties op de knooppunten van de Brusselse Noord-Zuidverbinding, respectievelijk tegen de inmiddels gesloopte Martini-toren, in de ondergrondse gang die het Centraal Station verbindt met de bijbehorende metrohalte en in de hallen van het Zuid- en het Noordstation. Met deze drie interventies, die de neerslag vormden van een reflectie over de stad, architecturale ruimte, licht en beweging, maakte Lorand duidelijk dat Brussel een stad is die hardnekkig blijft worstelen met haar moderniteit. De publicatie omvat een geïllustreerd essay van Steven Jacobs en een DVD met de film van installatie #3.

“6 Scene a Venezia”

Dit boek verscheen als onderdeel van Michel Lorands bijdrage tijdens de 50ste Biënnale van Venetië. Op zes locaties in de Venetiaanse binnenstad werd met behulp van een reeks schijnwerpers dagelijks een “daglichtruimte” gecreëerd tussen half tien en half twaalf ’s nachts. De omgevingsgeluiden van de plek, die op voorhand gedurende een hele dag waren opgenomen, werden er via luidsprekers gereproduceerd: een visuele en auditieve versmelting van dag en nacht. Lorand nodigde Peter Verhelst uit om naar aanleiding van deze installatie een tekst te schrijven. De publicatie omvat naast Verhelsts bijdrage ook fragmenten uit de correspondentie van Lorand met o.m. Michel Assenmaker, Frank Maet en Bram Verhagen.

“Cut”

Michel Lorands video-installatie “Cut”, een soort roadmovie met drie protagonisten (“zij”, “hij” en de stad), werd eind 2004 voor het eerst gepresenteerd in de tentoonstellingsruimte van het Brusselse centrum voor audiovisuele kunsten argos. Een door Lorand geschreven tekst vormt de ruggengraat van het werk: een jonge Chinese vrouw vertelt over haar kortstondige verhouding met een westerse man in haar geboortestad Shanghai. Het werk thematiseert de wijze waarop deze tekst (gesproken en geschreven) zich verhoudt tot een reeks bijbehorende beelden. De publicatie, die bij de uitgang ter beschikking werd gesteld van de bezoekers, omvat naast de bewuste tekst ook een selectie beelden uit de installatie.